Nota Sains Tahun 6 Unit 8: Pengawetan Makanan

(A) Kerosakan Makanan

1. Makanan yang rosak boleh diperhatikan dengan menggunakan deria penglihatan, bau, rasa dan sentuhan.
2. Daging ayam: Bertukar warna menjadi kehitaman, berbau busuk dan berlendir.
3. Ikan: Rosak, berubah tekstur dan berbau busuk.
4. Susu: Berubah tekstur, berbau busuk, berbasa masam, berbuih dan berketul-ketul.
5. Sayuran: bertukar warna kekuningan dan layu.
6. Buah-Buahan: Berubah tekstur, berkulat dan berubah warna.
7. Nasi: Lembik, berlendir, bertompok hitam dan berbau masam.
8. Roti dan Kek: Berkulat dan mempunyai tompok kehitaman.
9. Makanan dalam tin: Berbuih dan keruh, berbau busuk, tin menjadi kemek, mengembang dan berkarat.

 

(B) Punca Kerosakan Makanan

1. Makanan menjadi rosak disebabkan oleh tindakan mikroorganisma yang bertumbuh dalam makanan.
2. Mikroorganisma seperti bakteria dan fungi membiak dengan cepat dalam keadaan yang sesuai.
3. Keadaan yang lembap dan panas membantu bakteria dan fungi membiak dengan lebih cepat.
4. Bakteria dan kulat memerlukan yang berikut untuk membiak: Udara, air, nutrien, suhu yang sesuai dan keasidan yang sesuai.

 

(C) Pengawetan Makanan

1. Pengawetan makanan ialah kaedah pemprosesan makanan yang boleh menghalang atau melambatkan proses hidup mikroorganisma.
2. Tujuan pengawetan makanan: supaya lebih tahan lama dan tidak mudah rosak.
3. Kaedah Pengawetan Makanan:
   1. Pendidihan
      1. Proses memanaskan makanan pada suhu yang tinggi.
      2. Suhu yang tinggi membunuh kebanyakan mikroorganisma seperti bakteria dan fungi.
      3. Makanan boleh tahan lebih lama apabila bakteria dan fungi dibunuh.
   2. Penjerukan
      1. Proses merendam makanan di dalam cuka, larutan gula dan garam.
      2. Penjerukan mengurangkan kandungan air dalam makanan, menjadikan keadaan tidak sesuai untuk mikroorganisma bertumbuh atau membiak.
      3. Contoh makanan: buah-buahan dan sayur-sayuran.
   3. Pembungkusan vakum
      1. Proses mengeluarkan semua udara daripada bekas atau pembungkus makanan.
      2. Ketiadaan udara menyebabkan bakteria dan kulat tidak boleh bertumbuh dan membiak.
      3. Contoh: kacang, kerepak, buah-buahan, sosej, cendawan.
   4. Pengeringan
      1. Kaedah mengeluarkan atau menyingkirkan kebanyakan air daripada makanan.
      2. Makanan boleh dikeringkan di bawah cahaya matahari atau ketuhar.
      3. Ketiadaan air menyebabkan mikroorganisma akan mati atau menjadi tidak aktif.
      4. Contoh: Ikan kering, asam gelugur, mihun kering, sotong.
   5. Penyejukbekuan
      1. Kaedah menyimpan makanan pada suhu takat beku (00C) dan ke bawah.
      2. Contoh makanan: ikan, sotong, ayam dan daging.
   6. Pendinginan
      1. Kaedah menyimpan makanan di dalam persekitaran bersuhu kurang dari 180C.
      2. Suhu rendah menyebabkan mikroorganisma kurang aktif dan lambat bertumbuh serta membiak.
      3. Contoh makanan: Sayur-sayuran, buah-buahan, telur dan susu.
   7. Pemasinan
      1. Menggunakan garam bagi menyingkirkan kelembapan pada makanan.
      2. Contoh makanan: ikan, telur, sayur-sayuran, buah-buahan dan daging.
   8. Pelilinan
      1. Proses menyalut buah dan sayuran dengan lilin cair untuk mencegah pertumbuhan mikroorganisma di permukaannya.
      2. Dapat mengekalkan kesegaran buah.
   9.  ​Pengetinan dan pembotolan
      1. Proses mendidihkan makanan untuk membunuh mikroorganisma. Makanan kemudiannya disejukkan dan dimasukkan ke dalam bekas kedap udara.
      2. Pemanasan pada suhu didih dapat membunuh kebanyakan bakteria aktif tanpa merosakkan rasa dan nilai nutrisi makanan itu.
      3. Contoh makanan: ikan, daging, ayam, buah, dan sayur-sayuran.
   10.  ​Pempasteuran
       1. Proses pemanasan makanan sehingga suhu tertentu untuk beberapa ketika dan diikuti dengan pendinginan segera.
       2. Contoh makanan: susu dan jus buah-buahan.
   11.  ​Penyalaian
       1. Kaedah mengeringkan makanan dengan cara mengasapnya untuk satu tempoh yang agak lama.
       2. Boleh membantutkan pertumbuhan mikroorganisma.
       3. Contoh makanan: ikan dan daging.

(D) Kepentingan Teknologi Pengawetan Makanan

1. Makanan yang telah ditinkan boleh mengatasi masalah bekalan makanan semasa kecemasan. Contohnnya, semasa banjir melanda sesebuah kawasan.
2. Sesetengah makanan yang dihasilkan oleh sesebuah negara boleh dinikmati di negara lain.
3. Teknologi pengawetan makanan memudahkan makanan disimpan dan mudah diangkut untuk dipasarkan ke tempat lain.
4. Buah-buahan bermusim dapat dinikmati sepanjang tahun.
5. Makanan yang diawet dapat disimpan lebih lama dan boleh memenuhi keperluan bekalan makanan sepanjang tahun.

 

​Rujukan: 

Badan Pembangunan Kurikulum. (2015). Kurikulum Standard Sekolah Rendah: Dokumen Standard Kurikulum Dan Pentaksiran Sains Tahun 6. Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia.

Suwaibatullaslamiah binti Jalaludin, Jong, Tze Kian & Mohd Ramadhan bin Anwar. (2015). Sains Tahun 6 Sekolah Kebangsaan. Selangor Darul Ehsan: Dewan Bahasa dan Pustaka.
​